Πλαστά διλήμματα στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς – Ο λόγος για Ενεργειακό Μάαστριχ
της Βάνας Σφακιανάκη*
Πρόκειται για ένα δίλημμα, που φέρνει σε αντιπαράθεση πολίτες και συλλογικότητες, παρά το γεγονός ότι με τους όρους που συζητείται, είναι ολωσδιόλου πλαστό.
Ας το δούμε μέσα από δύο τοποθετήσεις, του Παντελή Κάπρου και του Γιώργου Σταθάκη, που δημοσιεύθηκαν τις τελευταίες μέρες στον γνωστό ενεργειακό ιστότοπο energypress.gr.
Ο Π. Κάπρος είναι καθηγητής Ενεργειακής Οικονομίας και Επιχειρησιακής Έρευνας στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Υπήρξε μέλος του Δ.Σ. της ΔΕΗ και πρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Σήμερα είναι σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά και κυβερνήσεων πολλών χωρών της Ε.Ε., για την ενεργειακή ένωση και την εφαρμογή κοινής ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής. Πιστεύει ότι στην ενέργεια πρέπει να υπάρχει ενιαία αγορά, ενοποιημένα ιδιωτικοποιημένα ενεργειακά δίκτυα και ότι ο καταναλωτής πρέπει να γίνει ο ίδιος επιχειρηματίας. Θεωρεί επίσης ότι η πολιτική για τα ενεργειακά θέματα από τις εθνικές κυβερνήσεις, αποτελεί παρωχημένο ζήτημα, γιατί δημιουργεί εμπόδια στην επιχειρηματικότητα.[1]
Ο Γ. Σταθάκης είναι ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Ο Π. Κάπρος δηλώνει κατηγορηματικά[2] ότι οι ελληνικές Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, που με βάση τους στόχους της Ε.Ε. θα πρέπει να παράγουν ως το 2030 πάνω από το 60% της ηλεκτρικής ενέργειας, δεν μπορούν να φτάσουν στο ποσοστό αυτό δίχως οικονομίες κλίμακας και συγκέντρωση.
«Οι ΑΠΕ», λέει «που για διάφορους λόγους είναι η μόνη διαθέσιμη λύση μαζί με το φυσικό αέριο συμπληρωματικά», – χωρίς να εξηγεί γιατί και χωρίς να μπαίνουμε κι εμείς τώρα στο κρίσιμο αυτό πεδίο – «δεν μπορούν να είναι μικρές εταιρειούλες σε ισόγεια με δεκάδες καλοπροαίρετους ανθρώπους από πίσω.»
Σύμφωνα με τον Π. Κάπρο, «στόχος στο εξής είναι η συγκέντρωση κεφαλαίου. Οι πολυεθνικές του μέλλοντος θα είναι στις ΑΠΕ. Στην Ελλάδα θα είναι λίγες επιχειρήσεις μόνο. Με τον τρόπο αυτό θα μετασχηματιστεί η αγορά ώστε να κυριαρχήσουν οι ΑΠΕ. Η εξισορρόπηση φορτίου θα αποτύχει αν υπάρχουν τόσες δεκάδες εταιρείες, όπως σήμερα. Αν αυτό γίνεται στο πλαίσιο εταιρειών με μεγάλο χαρτοφυλάκιο που θα περιλαμβάνει αέριο και υδροηλεκτρικά και με επαρκή χρηματοδότηση, τότε οι ΑΠΕ θα αναλάβουν την πλήρη ευθύνη της εξισορρόπησης. Πως θα γίνει αυτό αν δεν γίνει η πραγματική τους ένταξη στην αγορά με πλήρη ευθύνη; Δεν θα λυθεί με συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης…»
Την ίδια στιγμή, ο Γ. Σταθάκης,[3] δηλώνει ότι «Τόσο σε εθνικό, όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο, προωθούνται μεγάλες μεταρρυθμίσεις και ανακατατάξεις, με γνώμονα την απελευθέρωση των αγορών και την ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και των καταναλωτών στην παραγωγή και τη διαχείριση της ενέργειας ως κοινό αγαθό».
Το πώς, μέσω της απελευθέρωσης των αγορών, η ενέργεια μπορεί να είναι «κοινό αγαθό», μόνο μέσα από μια λογική του τύπου «δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική» μπορεί να αιτιολογηθεί!
Μας ενημερώνει πάντως, ότι «το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έχοντας μελετήσει και αξιολογήσει τις αναγνωρισμένες διεθνείς καλές πρακτικές πάνω σε συνεταιριστικά ενεργειακά εγχειρήματα, προωθεί άμεσα στη χώρα μας τους Ενεργειακούς Συνεταιρισμούς, σύμφωνα και με σχετικές κοινοτικές οδηγίες. Το νέο σχέδιο νόμου που καταρτίζεται περιλαμβάνει τους κανόνες ίδρυσης και λειτουργίας τους, με έμφαση, στην ενθάρρυνση της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών… και τη δυνατότητα συμμετοχής και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.»
«Εγκαινιάζουμε, με άλλα λόγια, την ενεργειακή δημοκρατία» λέει. «Ο καταναλωτής δεν θα περιορίζεται μόνον στον ρόλο του πελάτη της ενέργειας, αλλά θα μπορεί να είναι και μέτοχος σε επιχειρηματικά σχήματα συνεταιριστικής μορφής, στα οποία η γνώμη του θα ακούγεται, θα ελέγχει τις αποφάσεις που θα λαμβάνονται, θα έχει τελικά αποφασιστική συμμετοχή στην υλοποίηση έργων για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του… θα είναι και ο χρήστης της ενέργειας, αλλά και ο διαμορφωτής και ιδιοκτήτης των μέσων παραγωγής και διανομής…»
Είναι προφανές ότι τα όσα λένε ο Π. Κάπρος και ο Γ. Σταθάκης δεν αποτελούν αντίθετες θεωρήσεις αλλά συμπληρωματικές. Ο ρόλος των πολιτών στην «ενεργειακή δημοκρατία» του Γ. Σταθάκη, αρχίζει ακριβώς εκεί όπου τελειώνει το διαμορφωμένο με «οικονομίες κλίμακας» πλαίσιο του Π. Κάπρου.
Πρόκειται για μια πυραμίδα σε καθαρά επιχειρηματική βάση. Στην κορυφή της βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, που συντονίζει Εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές όπως η ΕΚΤ τις τράπεζες. Έχει ονομαστεί και Ενεργειακό Μάαστριχτ.
Οι Ρυθμιστικές Αρχές συντονίζουν την Ενιαία Αγορά Ενέργειας, όπου λειτουργούν οι πολυεθνικές, με τις οποίες συνεργάζονται ενεργειακοί συνεταιρισμοί και Τοπική Αυτοδιοίκηση και εν τέλει, οι πολίτες ως μικρομέτοχοι – επιχειρηματίες.
Πρόκειται για μια κατανομή ρόλων που περιλαμβάνει τη συγκέντρωση και μια κατ’ επίφαση αποκέντρωση, με δέλεαρ ένα υποσχόμενο κέρδος που θα προκύψει με βάση την εξοικονόμηση που υποτίθεται ότι θα επιτευχθεί κάποτε, αποκλειστικά και μόνο λόγω της ανάπτυξης οικονομιών κλίμακας.
Στα πλαίσια αυτά η ΔΕΗ – και η κάθε ΔΕΗ – καλείται όχι μόνο να συρρικνωθεί σε εθνικό επίπεδο, όπως είναι γνωστό, αλλά και να αναπτυχθεί ανταγωνιζόμενη σε υπερεθνικό επίπεδο. Ας κάνουμε εδώ μια σκέψη για το παράδειγμα των τηλεπικοινωνιών και του ΟΤΕ που προηγήθηκε.
Η πολιτική αυτή αντίληψη που δεν αμφισβητεί τις πυραμίδες και τη συγκέντρωση και που δεν επιτρέπει συμμετοχή των πολιτών της κάθε χώρας στη λήψη των αποφάσεων για τόσο σοβαρά ζητήματα, ισχύει για όλους τους τομείς της παραγωγής και τις εκφάνσεις της ζωής κι αυτό εύκολα αποδεικνύεται.
Είναι ίσως το πιο κρίσιμο πολιτικό πρόβλημα που θα πρέπει να απασχολήσει όλους όσους αναζητούν το νόημα του «κοινωνικού ελέγχου», που δεν ταυτίζεται ούτε με κρατισμό ούτε με οικονομία της αγοράς και που δεν εξασφαλίζεται βέβαια, με «ανεξάρτητες αρχές»!
* Η Βάννα Σφακιανάκη είναι αρχιτέκτων
[1] https://www.youtube.com/
[2] http://energypress.gr/
[3] http://energypress.gr/
[3] www.youtube.com